Poczet władców Pomorza – Dynastia Sobiesławiców

Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Post Type Selectors

Dzieje Kaszubów są mocno spinane trzema ogniwami: władcami pomorskimi z Dynastii Sobiesławiców, a zwłaszcza Świętopełkiem (dumni z niego działacze kaszubscy nadali jego imieniu formę Swiãtopôłk II Bëlny), Florianem Ceynową i działaczami Towarzystwa Młodokaszubów z Aleksandrem Majkowskim, Janem Karnowskim i Leonem Heykem oraz „Zrzeszińcami” – aktywistami Zrzeszenia Regionalnego Kaszubów w Kartuzach z Aleksandrem Majkowskim, Aleksandrem Labudą i Janem Trepczykiem na czele. Łączy je front budowania kulturowo wolnej wspólnoty kaszubskiej.

Jak dotąd nie dysponowaliśmy żadnymi podobiznami władców ze średniowiecza – nie było jeszcze wówczas rozwniętych technik portretowych. Dzięki wyobraźni artystycznej i wiedzy historycznej Macieja Tamkuna – malarza i regionalisty – udało się przyporządkować cechy wizerunkowe poszczególnym władcom pomorskim, podobnie jak to zrobił Jan Matejko z Pocztem królów i książąt polskich. Tak powstał “Poczet władców Pomorza – Dynastia Sobiesławiców”, wydany przez Wydawnictwo Region z Gdyni i Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie.

Celem tej publikacji jest przybliżenie wszystkim zainteresowanym wizerunku władców pomorskich z Dynastii Sobiesławiców oraz przedstawienie okresu ich życia na podstawie dotychczasowych ustaleń nauki historycznej i rozważań opartych na ogólnodostępnych dokumentach i źródłach. Wizerunki władców ułatwiają naukę historii w szkołach i pobudzają wyobraźnię.
Dzięki uprzejmości Autora oraz Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie (właściciela praw autorskich do obrazów), publikujemy na naszej stronie ilustracje i krótkie opisy poszczególnych władców. Dziękujemy za udostępnienie materiałów. Można je dodatkowo pobrać w większej rozdzielczości (link na dole strony). Zachęcamy jednocześnie do zakupu publikacji, w której Maciej Tamkun opisuje pochodzenie Dynastii Sobiesławiców, a także przedstawia ciekawą historię pierścienia, który jest przypisywany Świętopełkowi II Wielkiemu.

DINASTIÔ SOBIESŁAWICÓW (DYNASTIA SOBIESŁAWICÓW)

W okresie rozbicia dzielnicowego w XII i XIII wieku, na Pomorzu Gdańskim jako jedynej części dawnego jednolitego państwa Piastów wyłoniła się dynastia panująca i rządząca prawie 100 lat. Władcy z Dynastii Sobiesławiców sprawowali władzę na Pomorzu Gdańskim, najpierw jako namiestnicy mianowani przez księcia krakowskiego (senioralnego), od 1227 jako samodzielni książęta. Protoplastą dynastii był żyjący w XII wieku Sobiesław, od jego imienia nazywana jest ona Dynastią Sobiesławiców (w źródłach nazywana także Subisławiców, obydwie formy są dopuszczalne). W końcu wieku XII i początkach XIII nosili oni tytuł „princeps”, który dzisiaj jest tłumaczony jako namiestnik. Od roku 1227 tytułowali się „dux” (książę).


Pochodzenie dynastii jest do tej pory kwestią sporną. Istnieją cztery poważne teorie. Jedna z nich zakłada, że przodkowie Sobiesławiców mogli być lokalnymi książętami, którzy w wyniku przyłączenia Pomorza do Polski utracili władzę, ale zachowali majątki i znaczenie. W wyniku osłabienia władzy zwierzchniej w czasie rozbicia dzielnicowego zdołali ponownie odzyskać samodzielność. Według drugiej był to miejscowy ród możnowładczy, który, wykorzystując swoją pozycję i osłabienie władzy polskiej, sięgnął po władzę książęcą. Interesująca jest koncepcja, według której – po podboju Pomorza Gdańskiego przez Bolesława Krzywoustego w 1116, aby silniej związać Pomorze z Polską – najwyższymi urzędnikami zostali mianowani możni, którzy przybyli tu z głębi Polski. Z czasem ich potomkowie sięgnęli po samodzielną władzę. Wskazuje się na pochodzący z ziemi sieradzkiej ród Lisów jako prawdopodobnych protoplastów Sobiesławiców. W XIV-wiecznej Translacji św. Barbary zachowała się wzmianka mówiąca, że przodkowie Świętopełka pochodzili z rycerskiej rodziny osiadłej w ziemi sieradzkiej. W obu rodach spotyka się także podobne imiona: Świętopełk, Warcisław i Mściwoj. Czwartą teorię opublikował Gerard Labuda w Historii Kaszubów w dziejach Pomorza. Sugeruje on, że Sobiesław był zamożnym gdańszczaninem spokrewnionym z namiestnikiem-księciem świeckim i lubieszewsko-tczewskim Grzymisławem, który był z kolei potomkiem Świętopełka nakielskiego. Jak podaje Gall Anonim w Kronice polskiej: […] Bolesław (Krzywousty) oddał wówczas w posiadanie wraz z kilku innymi gródkami pewnemu Pomorzaninowi, spokrewnionemu ze sobą, imieniem Świętopołk… Jest to najbardziej wiarygodna wersja pochodzenia Dynastii Sobiesławiców, być może z którejś bocznej linii Piastów. Brak bliskiego pokrewieństwa z książętami piastowskimi będącymi u władzy był przeszkodą w tytułowaniu się „książętami”, używali tytułu „namiestnik”. Dopiero Świętopełk II Wielki po śmierci Leszka Białego (1227) ogłosił Księstwo Pomorskie krajem niezależnym, a siebie zaczął tytułować „księciem”. W ślad za nim używali tej godności jego bracia i potomkowie.

Jest też owiana legendą historia, której nie należy bagatelizować. Na terenie dzisiejszych Moraw istniało w przeszłości Państwo Wielkomorawskie (623–660). Potomkowie króla tego państwa, Samona, należeli do elit słowiańskich, pierwszym znanym był Mojmir I, następnie cała dynastia Mojmirowców, dwóch władców nosiło imię Świętopełk. Potomkowie Samona przeniknęli także na Śląsk i Wielkopolskę. Od początku państwa Polskiego pełnili wysokie stanowiska urzędnicze, jako że mieli wysokie pochodzenie. Bolesław Krzywousty jednego z potomków tych możnowładców, Sobiesława, dziadka Świętopełka II Wielkiego, powołał na urząd Namiestnika Pomorskiego.

Sobiesłôw I Gduńsczi (Sobiesław I Gdański)

(ur. ok. 1130, zm. ok. 1177 lub 1179), nieznanego pochodzenia. Pojął za żonę nieznaną z imienia, siostrę wojewody mazowieckiego Żyrona z rodu Powałów. Mieli dwóch synów: Sambora I i Mściwoja I. Od jego imienia powstała nazwa dynastii. Mianowany prawdopodobnie przez księcia senioralnego Bolesława IV Kędzierzawego na namiestnika Pomorza Gdańskiego. Był inicjatorem wybudowania klasztoru oliwskiego, ten pomysł zrealizował jego syn Sambor I – uznawany za fundatora oratorium. W XIV-wiecznych kronikach klasztoru oliwskiego istnieje zapis uwiarygodniający jego władanie Pomorzem.

Sambór I Gduńsczi (Sambor I Gdański)

(ur. ok. 1150, zm. przed 1205) syn Sobiesława I i siostry wojewody mazowieckiego Żyrona. Mianowany na namiestnika Pomorza Gdańskiego w roku 1177 przez księcia senioralnego Kazimierza Sprawiedliwego. Fundator klasztoru oliwskiego z murowanym oratorium (namalowanym w tle portretu namiestnika), w roku 1186. Klasztor przekazany cystersom sprowadzonym z Kołbacza. Zakonnicy otrzymali także gród Puck, wieś Starzyno z dobrami ziemskimi, wieś Gowino i część wsi Rumia. Urodził mu się syn Sobiesław II.

Mestwin I Gduńsczi (Mściwoj I Gdański)

w pomorskiej tradycji Mestwin albo Mszczuj (data urodzenia nieznana, zm. w 1220). Młodszy syn Sobiesława I i siostry wojewody mazowieckiego Żyrona. Ożenił się z księżniczką Zwinisławą z rodu Piastów, córką Mieszka II Starego. Ten związek znacznie wzmocnił pozycję Mściwoja. Około roku 1205 książę senioralny Władysław Laskonogi mianował go namiestnikiem Pomorza Gdańskiego. Władzę przejął po zmarłym bracie Samborze I. Urodziło mu się 9 dzieci, w tym 4 synów: Świętopełk, Warcisław, Sambor i Racibor. Po jego śmierci rządy odziedziczył Świętopełk, jego najstarszy syn.

Sobiesłôw II (Sobiesław II)

(data urodzenia nieznana, zm. między 1217 a 1223). Syn Sambora I. Nie otrzymał po ojcu namiestnictwa nad Pomorzem Gdańskim. Książę senioralny Władysław Laskonogi mianował na to stanowisko jego stryja Mściwoja I. Po ojcu odziedziczył jedynie majątki ziemskie związane z drugą częścią Rumi i Starzyna, wsie: Żarnowiec, Przybrody, Wadzino (obecnie Mezowo), Dzierżążno, Ostrzyce, Pławno (obecnie Chmielonko), Skowarcz. W większości dobra te z czasem nadał na rzecz klasztoru oliwskiego. Na nim skończyła się boczna linia dynastii Sobiesławiców.

Ratibór Biôłogardzczi (Racibor Białogardzki)

(ur. ok. 1212, zm. 6 czerwca 1272), syn Mściwoja I gdańskiego i Zwinisławy księżnej piastowskiej. Do czasu uzyskania pełnoletniości (20 lat) pozostawał pod opieką starszego brata Świętopełka. Książę białogardzki w latach 1233–1262. Rządy, ze stolicą w Białogardzie nad Łebą, objął z nadania swojego brata księcia Świętopełka. Za namową młodszego brata Sambora II, w roku 1237, najechał ziemię słupską. W odwecie Świętopełk zajął w 1238 roku gród Białogardę. Upokorzony Racibor, aby zachować własność książęcą, przysiągł posłuszeństwo Świętopełkowi. Współpraca nie trwała długo, książę białogardzki w roku 1243 zawarł sojusz z księciem Kazimierzem kujawskim i zakonem krzyżackim przeciwko Świętopełkowi. Ten, uznając wrogi sojusz za złamanie wcześniejszych umów, zamknął Racibora w więzieniu. Po odzyskaniu wolności około 1248 roku powrócił do dzielnicy białogardzkiej i pozostał sojusznikiem Świętopełka. Po roku 1262 złożył śluby krzyżackie, przekazując zakonowi swoje księstwo. Na nim wygasła następna boczna linia dynastii.

Wartisłôw I Swiecczi (Warcisław I Świecki)

(ur. po 1195, zm. między rokiem 1227 a 1233) – syn Mściwoja I, młodszy brat Świętopełka II Wielkiego. Od roku 1227 książę świecko-lubiszewski z nadania księcia Świętopełka. W źródłach historycznych znajdują się bardzo skromne informacje na temat tego księcia. Na nim boczna linia dynastii wygasła.

Sambór II (Sambor II)

(ur. 1211 lub 1212, zm. 30 grudnia 1277 lub 1278). Książę lubieszewsko-tczewski, syn Mściwoja I, ojciec Małgorzaty – przyszłej królowej Danii. Do uzyskania pełnoletniości, przez 12 lat, pozostawał pod opieką starszego brata Świętopełka. Ożenił się w roku 1233 z Matyldą, córką Henryka Borwina – księcia meklemburskiego. Zarządzał księstwem złożonym z ziem: gniewskiej, gorczyńskiej, kościerskiej, lubiszewskiej, starogardzkiej, zaborskiej oraz żuławskiej – ze stolicą w Lubiszewie. W obronie interesów księstwa i własnych zawiązywał sojusze z zakonem krzyżackim, Świętopełkiem, bratem Raciborzem czy książętami piastowskimi. Długotrwały spór ze Świętopełkiem zakończył się arbitrażem legata papieskiego Jakuba z Leodium. W roku 1252 rozpoczął budowę grodu w Tczewie. W roku 1253, po zawarciu pokoju Świętopełka z Krzyżakami, Sambor II odzyskał w całości swoją dzielnicę z nową stolicą w Tczewie. Nowy gród miał lepszą lokalizację umożliwiającą pełną kontrolę szlaku wiślanego. Jest fundatorem klasztoru cystersów w Pogódkach (1258). W roku 1276 Mściwój II przeniósł klasztor do Pelplina. Z małżeństwa Sambora z Matyldą urodził się syn Sobiesław, który zmarł młodo, oraz pięć córek: Małgorzata, Zwinisława, Eufemia, Salomea i Gertruda.

(w tle rekonstrukcja zamku w Tczewie)

Swiãtopôłk II Bëlny (Świętopełk II Wielki)

(ur. przed 1195, zm. 11 stycznia 1266). Namiestnik i książę Pomorza Gdańskiego, najstarszy syn Mściwoja I i księżnej wielkopolskiej Zwinisławy. Jego zoną była Eufrozyna, siostra Władysława Odonica Plwacza, który z kolei ożenił się z siostrą Świętopełka – Jadwigą. Tuż po śmierci ojca, ok. 1220 roku, mianowany przez Leszka Białego namiestnikiem Pomorza Gdańskiego. Świętopełk, latem 1223 roku, wspólnie z bratem Warcisławem I oraz książętami: Henrykiem Brodatym, Leszkiem Białym i Konradem Mazowieckim, wziął udział w krucjacie przeciwko Prusom. W 1225 roku zdobył ziemię słupską. W 1227 roku podczas krótkiego konfliktu ze szwagrem Odonicem odebrał mu Nakło. W listopadzie tego samego roku podczas wiecu w Gąsawie został zamordowany Leszek Biały. Pierwsze kroniki klasztorne wielkopolskie i krakowskie jako sprawcę zbrodni wskazali Odonica. Po tym wydarzeniu i osłabieniu się Polski dzielnicowej Świętopełk przypisał sobie godność książęcą i ogłosił Księstwo Pomorskie wolnym. W 1229 roku po śmierci brata Warcisława I przejmuje księstwo świeckie. W 1233 stoczył bitwę z Krzyżakami w okolicach Świecia, którą przegrał. Po tym zdarzeniu stał się zawziętym wrogiem Krzyżaków. W 1238 najechał na Kujawy, zdobywając Bydgoszcz. W 1242 wziął udział w powstaniu pruskim przeciwko Zakonowi. W tym też roku Krzyżacy zabrali mu punkt celny w Sartowicach. Rozpoczął budowę nowego zamku w Świeciu, aby wzmocnić granicę z Zakonem. W 1246 ponownie najechał na Kujawy. W 1248 zawarł pokój z Zakonem, na mocy którego Wisła stała się granicą jego państwa. Za czasów jego panowania nastąpił rozwój gospodarczy Pomorza Gdańskiego. Stołeczny Gdańsk otrzymał prawa miejskie na wzór Lubeki. Powstały klasztory: dominikanów w Gdańsku, cysterek w Żarnowcu i cystersów w Bukowie koło Darłowa w ziemi sławieńskiej. Świętopełk II był najwybitniejszym władcą z tej linii dynastycznej, mężem stanu, zdolnym politykiem wyprzedzającym epokę, miał wizję wielkiego i silnego państwa. Pochowany został w kościele cystersów w Oliwie. Po śmierci Świętopełka II Wielkiego jego synowie Mściwoj II i Warcisław zaczęli walczyć o władzę. Przedwczesna śmierć Warcisława uczyniła Mściwoja II faktycznym, ale też ostatnim panem Pomorza Gdańskiego z dynastii Sobiesławiców.

Sobiesłôw III (Sobiesław III)

(ur. ok. 1235, zm. 11 kwietnia 1254), jedyny syn Sambora II księcia lubiszewsko- -tczewskiego. Brat Małgorzaty, późniejszej królowej Danii. Zmarł nagle w Strzałowie (Stralsundzie) podczas pobytu w księstwie rugijskim. Nie osiągnął pełnoletności (20 lat), w związku z czym nie zdążył uzyskać nadania ziemi. Pochowany w kościele dominikańskim pod wezwaniem św. Jana w Strzałowie. Zakończył boczną linię dynastii.

Wartisłôw II Gduńsczi (Warcisław II Gdański)

(ur. ok. 1237, zm. 9 maja 1271), najmłodszy syn Świętopełka II Wielkiego, brat Mściwoja II. Po śmierci Świętopełka II książę Pomorza Gdańskiego w latach 1266–1270. Bracia nie doszli do porozumienia na tle podziału ojcowizny. Niezadowolony Mściwoj II zajął w roku 1270 Gdańsk i wygonił Warcisława z Pomorza. Ten znalazł gościnę u księcia inowrocławskiego Siemomysła, który przekazał mu nadgraniczny gród Wyszogród. Prawdopodobnie został zamordowany z rozkazu starszego brata w dniu 9 maja 1271 roku, w czasie starań o odzyskanie ojcowizny. Pochowany został w kościele franciszkańskim w Inowrocławiu. Na nim wygasła boczna linia dynastii.

Mestwin II (Mściwoj II)

(ur. ok. 1220, zm. 25 grudnia 1294), książę pomorski. Najstarszy syn księcia Świętopełka. Trzykrotnie żonaty: z Judytą, córką hrabiego Breny Dytrycha I, następnie z Eufrozyną, córką księcia opolskiego Władysława oraz z Sulisławą – pochodzącą z pomorskiego możnowładztwa. W latach 1243–1248 więziony przez Krzyżaków jako zakładnik. Najpierw przebywał w Chełmnie, a następnie po próbie odbicia przez ojca wywieziony do Austrii. Po uzyskaniu wolności otrzymał od ojca własne księstwo ze stolicą w Raciążu. Z czasem popadł w konflikt z ojcem, około roku 1264 podbił i zajął Świecie nad Wisłą. Bojąc się odwetu Świętopełka, zawarł układ z księciem zachodniopomorskim Barnimem I, obiecując mu spadek po sobie, po ojcu i bracie Warcisławie. Po śmierci ojca wspomagał powstańców pruskich przeciwko Krzyżakom. W roku 1268 podpisał z Krzyżakami traktat pokojowy, a w roku 1269 złożył hołd margrabiom brandenburskim. W roku 1270 zajął zbrojnie Tczew, usuwając stryja Sambora II z zamku. Podbił także Gdańsk, wyganiając Warcisława II. Pomorskimi podbojami zjednoczył pod swą władzą całe Pomorze Wschodnie. W 1282 roku złożył hołd księciu Przemysłowi II w wielkopolskim Kępnie. Tym sojuszem umocnił swoją pozycję w sporze z Krzyżakami, którzy zrezygnowali z pretensji do większości ziem Pomorza Wschodniego. Porozumienie pokojowe z Krzyżakami pozwoliło Mściwojowi odzyskać utraconą w roku 1283 przez Warcisława II ziemię sławieńską. Nie posiadając męskiego potomka, zawarł układ z Przemysłem II, określającym dziedziczenie księstwa. Zmarł w Gdańsku, pochowany w klasztorze w Oliwie. Miał dwie córki z pierwszej żony: Katarzynę i Eufemię. Był ostatnim księciem z linii Sobiesławiców.

Damroka òd Sobiesławiców (Damroka Sobiesławicówna)

(data urodzenia nieznana, zm. przed 1280). Córka Świętopełka II Wielkiego, księżniczka pomorska. Fundatorka kościoła w Chmielnie. Postać Damroki znana jest z nekrologów zapisanych w klasztorach w Oliwie i Żukowie. O życiu tej księżniczki wiadomo bardzo niewiele. Prawdopodobnie brat przyrodni księżniczki, Mściwój II, umieścił ją dożywotnio w grodzie w Chmielnie. Damroka jest bohaterką kaszubskich legend. Oto jedna z nich:

Legenda o Damroce i rycerzu

Przed wiekami, za panowania potężnego księcia pomorskiego Świętopełka II Wielkiego, tuż obok Chmielna, między jeziorami Białym i Kłodno, mieszkała księżniczka Damroka. Słynęła z wielkiej urody, pobożności i upodobania do samotniczego życia. Całymi dniami wyszywała i haftowała piękne wzory. Usługiwała jej tylko stara służąca obdarzona wiedzą tajemną, potrafiła także zamienić się w kruka. Damroka nie chciała wyjść za mąż, odmawiała ręki wszystkim kolejnym książętom. Z odmową spotkał się również rycerz z pobliskiego zamku, ale on właśnie postanowił nie dać za wygraną. Napadł na zamek Damroki i ją porwał. Ta przemoc na nic się jednak nie zdała, księżniczka oddać ręki mu nie chciała. Zamknął ją zatem w wieży swego zamku. Wówczas do akcji wkroczyła stara służąca, jako kruk przyleciała do uwięzionej Damroki i swą czarnoksięską mocą zesłała na zamek rycerza straszną burzę z piorunami. Siła żywiołu poważnie uszkodziła zamek. Po burzy nadleciały dwa piękne łabędzie, które uniosły na skrzydłach Damrokę z powrotem do Chmielna. Gdy tylko dowiedział się o tym jej ojciec Świętopełk, zniszczył doszczętnie zamek natrętnego rycerza
.

Sambòrowô Gréta (Małgorzata Samborówna)

(ur. między 1230 a 1234, zm. w grudniu 1282). Córka księcia lubieszewsko-tczewskiego Sambora II. W 1248 roku poślubiła księcia Krzysztofa I, który w 1252 został królem Danii. Koronacja małżonków odbyła się 25 grudnia 1252 roku w katedrze w Lund. Kilka lat później została razem z mężem obłożona klątwą duńskiego arcybiskupa (król był w konflikcie z Kościołem). Krzysztof został otruty, na tron wstąpił ich niepełnoletni syn Eryk Glipping, Małgorzata sprawowała w jego imieniu faktyczną władzę. Po uzyskaniu pełnoletniości przez syna Królowa Małgorzata samodzielnie panowała w podległej Estonii, którą otrzymała w dożywocie, tytułując się od 1266 panią Estonii. W 1282 roku możni skonfliktowani z królem zmusili Małgorzatę do opuszczenia Danii. Królowa zamieszkała w Rostocku, gdzie zmarła w klasztorze pod wezwaniem św. Krzyża. Została pochowana w kościele cystersów w Doberanie, gdzie na płycie nagrobnej zachowała się kopia drewnianej rzeźby z wizerunkiem królowej.

Jadwiga (Jadwiga)

(data urodzin nieznana, zm. 29 grudnia 1249). Córka Mściwoja I, żona Władysława Odonica i młodsza siostra Świętopełka II Wielkiego. Księżna pomorska i wielkopolska. Będąc żoną Odonica, ciągle zabiegała o dobre i rodzinne relacje szwagrów. Była matką: – Przemysła I – księcia wielkopolskiego, – Bolesława Pobożnego – księcia wielkopolskiego, – Salomei, późniejszej żony księcia głogowskiego Konrada I, – Eufemii, późniejszej żony księcia opolskiego Władysława. Była babcią księcia wielkopolskiego i spadkobiercy księstwa pomorskiego, późniejszego króla polskiego – Przemysła II.

Wygaśnięcie

Książę Mściwój II zmarł 25 grudnia 1294 roku, na nim zakończyła się dynastia Sobiesławiców. Władca nie pozostawił po sobie męskiego potomka. Miał jedynie dwie córki – Katarzynę oraz Eufemię. W myśl obowiązujących wówczas zwyczajów nie mogły przejąć władzy. Zapobiegliwy książę, świadomy wewnętrznych kłopotów Polski w okresie rozbicia dzielnicowego, nie chciał dopuścić do podziału Pomorza po swojej śmierci.

Dnia 15 lutego 1282 roku w Kępnie zawarł układ z księciem wielkopolskim Przemysłem II. Na mocy tego porozumienia i postanowień podpisanych dziewięć lat później ustalono, że ten z władców, który przeżyje drugiego, obejmie opustoszały tron książęcy. Do pierwszych rozmów Mściwoja II z Przemysłem II na temat sukcesji doszło w 1281, prawdopodobnie przy okazji przyjazdu księcia pomorskiego do wielkopolskiego opactwa benedyktyńskiego w Lubiniu. Jednakże dopiero w roku 1282 w Kępnie doszło do decydujących rozmów Mściwoja oraz księcia wielkopolskiego Przemysła II. Zawarty tam układ polityczny miał w niedalekiej przyszłości doprowadzić do zjednoczenia Pomorza Gdańskiego z Wielkopolską. Pod sporządzonym dokumentem podpisali się ówcześni wpływowi urzędnicy: wojewoda pomorski, wojewoda poznański, wojewoda gnieźnieński, sędzia poznański, sędzia kaliski oraz dominikanin będący zapewne osobą, która redagowała tekst pisma.

Należy pamiętać, że obaj książęta byli kuzynami. Przemysł II był wnukiem Odonica i Jadwigi, siostry Świętopełka II Wielkiego. Był ponad 30 lat młodszy od Mściwoja, również nie posiadał syna. Doczekał się tylko jednego dziecka z drugą żoną Ryksą – urodzonej w 1288 roku córki – Ryksy Elżbiety. Mściwój doprowadził również do zablokowania możliwości dziedziczenia po nim tronu książęcego przez Władysława Łokietka.

Od ok. 1275 roku pomorski książę żonaty był z księżniczką pochodzącą z opolskiej linii Piastów Eufrozyną. Z wcześniejszego związku z Kazimierzem I, księciem kujawskim, posiadała ona czworo dzieci: córkę Eufemię oraz synów Władysława Łokietka, Kazimierza II, księcia łęczyckiego, i Siemowita, księcia dobrzyńskiego. Każde z dzieci Eufrozyny mogłoby rościć sobie pretensje do ziemi, którą władał ojczym, książę pomorski. Mściwój II żył jednak w grzesznym związku ze swoją kuzynką Gertrudą, córką Sambora II tczewskiego, a w 1288 roku doprowadził do uznania przez Kościół swojego małżeństwa z Eufrozyną za nieważne. Z powodu rozwodu Władysław Łokietek i Kazimierz II stracili prawne możliwości, by domagać się panowania nad Pomorzem Wschodnim.

Po pogrzebie księcia Mściwoja mieszkańcy Pomorza Wschodniego złożyli hołd Przemysłowi II, który mając władzę zwierzchnią nad dwoma dzielnicami, 26 czerwca 1295 roku koronował się na króla Polski. Tytułem tym nie cieszył się długo, bowiem 8 lutego następnego roku zginął w Rogoźnie w zasadzce Brandenburczyków dążących do zajęcia Pomorza. Król miał zostać porwany i zmuszony do ustąpienia z ziemi pomorskiej, jednak nie zamierzał się poddać bez walki. Został zabity i pochowany w nieznanym miejscu.

(Symboliczny nagrobek książąt pomorskich w Katedrze Oliwskiej w Gdańsku)

KALENDARIUM OKRESU PANOWANIA DYNASTII

1046–1102 – okres konfliktów pomorsko-polańskich, krystalizuje się podział Pomorza na Zachodnie i Gdańskie;
1116–1124 – podbój Pomorza przez Bolesława Krzywoustego, miejscowi książęta uznają jego zwierzchność;
1124–1128 – wyprawy misyjne Ottona z Bambergu, chrystianizacja Pomorza Zachodniego, utworzenie biskupstwa w Kamieniu Pomorskim;
ok. 1130 – narodziny Sobiesława, pierwszego przedstawiciela Dynastii Sobiesławiców;
1138 – testament Bolesława Krzywoustego – Pomorze Gdańskie staje się częścią dzielnicy senioralnej;
1170 albo 1175 – tradycja klasztoru oliwskiego wspomina o sprowadzeniu pierwszych mnichów przez Sobiesława, który miał podarować zakonowi swój zameczek myśliwski;
ok. 1177/1179 – śmierć Sobiesława; 18 marca 1188 – uroczyste podpisanie, w gdańskim grodzie księcia Sambora, aktu fundacyjnego dla cystersów (z datacją na 1178 rok);
około 1219/1220 – Świętopełk II Wielki otrzymał od Leszka Białego godność namiestnika Pomorza Gdańskiego;
1220–1266 – panowanie na Pomorzu Wschodnim Świętopełka II Wielkiego, okres dynamicznego rozwoju tego księstwa;
1226 – klasztor oliwski został doszczętnie obrabowany i spalony przez Prusów pomezańskich i warmińskich, a opat Kazimierz Ethler i zakonnicy zamordowani pod wałami Gdańska na oczach mieszkańców miasta;
1227 – po śmierci księcia Leszka Białego w Gąsawie uniezależnienie się Świętopełka II Wielkiego od Piastów, Księstwo Pomorskie jest niepodległe, a Świętopełk tytułuje się księciem;
1234 – Sambor II wspólnie ze Świętopełkiem walczył w zwycięskiej bitwie z Prusami nad rzeką Dzierzgoń;
1242 – Zakon Krzyżacki zawarł przeciw Świętopełkowi przymierze z młodszymi jego braćmi: Samborem i Raciborem;
1242–1253 – wojny Świętopełka z Krzyżakami;
1248 – Małgorzata Sambiria poślubiła Krzysztofa I, który w 1252 został królem Danii, koronacja małżonków odbyła się 25 grudnia 1252 roku;
1260 – bulla papieska Aleksandra IV, w której Gdańskowi zostaje przyznane prawo organizowania dorocznych jarmarków św. Dominika; 11 stycznia 1266 – umiera Świętopełk II Wielki;
1266 – po śmierci Świętopełka II Wielkiego podział księstwa gdańskiego pomiędzy jego synów;
1269 – książę świecki Mściwój II, starszy syn Świętopełka, zajmuje dzielnice brata Warcisława i stryja Sambora II, ostatecznie jednoczy Pomorze Gdańskie;
30 grudnia 1277 lub 1278 – umiera Sambor II;
1282 – zawarcie w Kępnie układu na przeżycie pomiędzy księciem gdańskim Mściwojem II a księciem wielkopolskim Przemysłem II;
25 XII 1294 – umiera Mściwoj II, koniec dynastii Sobiesławiców;
1295 – po śmierci Mściwoja II i zjednoczeniu Pomorza Wschodniego z Wielkopolską Przemysł II zostaje koronowany na pierwszego po rozbiciu dzielnicowym króla Polski;
1305 – królem Polski został kolejny władca Czech – Wacław III, ale nie zdążył umocnić swojej władzy – zginął w zamachu już w 1306 roku. Wtedy Pomorze przejmuje ponownie Władysław Łokietek, jednak kłopoty z utrzymaniem władzy w Małopolsce powodują utratę Pomorza;
1308 – Gdańsk zostaje zajęty przez margrabiów brandenburskich. (Brandenburczycy dokonują zniszczeń w majątku opactwa, które w roku 1310 rekompensuje nadaniami margrabia Waldemar zaliczony później do dobroczyńców klasztoru). Łokietek poleca wezwać na pomoc Krzyżaków, rycerze zakonni najpierw odbijają gród z rąk brandenburskich, a później wypędzają polską załogę;
Noc z 12 na 13 listopada 1308 – rzeź gdańska – eksterminacja obywateli Gdańska dokonana przez Krzyżaków, według bulli papieskiej, wydanej w 1310 roku, zginęło 10 tys. osób, w rzeczywistości zabito 60 rycerzy i bliżej nieokreśloną liczbę mieszczan (jednak nie więcej niż tysiąc).


KLIKNIJ, ABY POBRAĆ ILUSTRACJE W WIĘKSZEJ ROZDZIELCZOŚCI (archiwum ZIP) >>

Wszystkie ilustracje i teksty pochodzą z publikacji “Poczet władców Pomorza. Dynastia Sobiesławowiców” Maciej Tamkun, Gdynia: Wydawnictwo Region;  Wejherowo: Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej, 2015, ISBN 978-83-7591-421-4