Orain zautu zaituztegu/ zuen esperoan adi/ Kaxubiera eta euskera/ egingo ditugu haundi!/ Jesmë ju w grëpie/ më żdelë za Wama/ chcemë le ùczënic/ baskijsczi ë kaszëbsczi wiôldżima! – słowa tej powitalnej piosenki, napisanej specjalnie z okazji wizyty Kaszubów w baskijskim Elizondo, sześcioosobowa delegacja Kaszëbsczi Jednotë usłyszała po raz pierwszy 30 marca 2015 roku w Baztan Ikastola.
W październiku 2014 roku uczniowie tej szkoły znajdującej się w prowincji Nawarra (eus.: Nafarroa), wspólnie z nauczycielami, aktywnie działającymi rodzicami oraz absolwentami Baztan Ikastola, zaprosili do współpracy stowarzyszenie Kaszëbskô Jednota. Wizyta studyjna członków KJ w Nawarze, która trwała od 29 marca do 2 kwietnia br., pozwoliła na lepsze poznanie narodowej kultury Basków, ich systemu edukacji oraz działań podejmowanych na rzecz ochrony i rozwoju języka baskijskiego (euskera). Była to jednocześnie doskonałą okazja do promocji kultury Kaszubów.
Baskowie są narodem, którego populacja liczy obecnie 3 miliony 100 tysięcy osób. Nieco ponad 2 miliony z nich zamieszkuje 4 regiony na terytorium Hiszpanii: Gipuzkoa, Bizkaia, Araba, Nafarroa. Blisko 300 tysięcy mieszka w 3 regionach na terytorium Francji: Lapurdi, Behe-Nafarroa, Zuberoa. Pozostali stanowią baskijską emigrację osiadłą głównie na terenie obu Ameryk.
Językiem baskijskim posługuje się obecnie 714 tysięcy osób. Jest to język przed praindoeuropejski, uznawany przez niektórych ekspertów za najstarszy język w Europie. Sytuacja prawna baskijskiego jest dość zróżnicowana. W trzech prowincjach (Gipuzkoa, Bizkaia, Araba), które wchodzą w skład autonomii Kraju Basków na terytorium Hiszpanii, język ten ma status języka oficjalnego (urzędowego). We Wspólnocie autonomicznej Nawarry (hiszp. Comunidad Foral de Navarra, eus.: Nafarroako Foru Erkidegoa), będąca jednocześnie Prowincją Nawarry (hiszp. Provincia de Navarra, eus.: Nafarroako Probintzia), gdzie Baskowie stanowią 30% mniejszość, baskijski ma status języka półoficjalnego, zaś we Francji jest uznawany za język regionalny.
Baskowie byli przez całe stulecia dyskryminowani, a ich język był rugowany z życia publicznego i edukacji. Hiszpańscy nauczycieli przez prawie 200 lat stosowali w szkołach metodę „pierścienia”. Polegało to na tym, że na początku tygodnia nauczyciel wręczał pierścień uczniowi, którego przyłapał na mówieniu po baskijsku. Jeśli uczeń ten zachowałby ów znak hańby przez cały tydzień, w ostatnim dniu nauki czekałaby go kara cielesna. Miał jednak szansę uwolnić się od tego, jeśli sam doniósł na innego ucznia i jemu przekazał pierścień. Metoda była tak skuteczna, że z czasem przekaz języka baskijskiego w wielu rodzinach został przerwany. Równie negatywny wpływ na język miała działalność tajnej frankistowskiej policji, która wyłapywała mówiących po baskijsku i srodze ich karała.
W latach 50. dwudziestego stulecia użytkownicy baskijskiego zaczęli spotykać się na czymś w rodzaju tajnych kompletów. Tak powstała do dziś działająca organizacja AEK, która zajmuje się edukacją dzieci i dorosłych. To stowarzyszenie od 1980 roku, co dwa lata, organizuje Korrikę, bieg sztafetowy przez regiony zamieszkałe przez Basków na terytorium Hiszpanii. Trasa Korriki liczy 2300 kilometrów, a jej przesłaniem jest zamanifestowanie chęci uzyskania pełni praw i swobód dla języka baskijskiego.
W zakończeniu tegorocznej Korriki, 29 marca wzięli udział Kaszubi ze stowarzyszenia Kaszëbskô Jednota. Dla języka baskijskiego biegli ulicami Bilbao i wraz z kilkunastoma tysiącami Basków wysłuchali w milczeniu deklaracji, w której Baskowie zobowiązywali się do rozwoju własnego języka i jego używania w życiu publicznym. Słowa te padły ze sceny ustawionej na głównym placu miasta i odebrane zostały gromkimi brawami przez zebrany tłum.
W miejscowości Elizondo, gdzie swoją siedzibę ma Baztan Ikastola, delegacja Kaszëbsczi Jednotë spędziła najwięcej czasu. Ta trzytysięczna wioska jest stolicą całej Doliny Baztan, liczącej około 9 tysięcy mieszkańców osiadłych w 15 miejscowościach. Do Baztan Ikastola uczęszcza 200 uczniów w wieku od 3 do 12 lat. Kilkudziesięciominutowy program jaki przygotowali mali Baskowie na powitanie kaszubskiej delegacji, zawierał prezentacje najważniejszych elementów kultury baskijskiej: śpiewu, muzyki i tańca. Starsi uczniowie w języku angielskim zaprezentowali podstawowe informacje o historii, zabytkach, świętach i kuchni swojego regionu. W szkole przygotowana była wystawa poświęcona Kaszubom, a w każdej klasie dało się zauważyć kaszubskie flagi i herb. Delegacja Kaszëbsczi Jednotë wzięła udział w lekcji języka baskijskiego.
W stolicy Prowincji Nafarroa, mieście Iruña (hiszp.: Pamplona), delegacja Kaszëbsczi Jednotë odwiedziła siedzibę Nafarroako Ikastolen Elkartea, gdzie spotkała się z dyrektorem biura baskijskiego stowarzyszenia oraz koordynatorem projektu „Nafarroa Oinez”. Była to kolejna okazja do dyskusji o autonomicznym systemie baskijskiej oświaty i pozytywnym wpływie szkół niepublicznych na rozwój kultury baskijskiej. Z kolei w Amaiur, historycznej wiosce na szlaku świętego Jakuba, spacer do ruin zamku będącego symbolem nieugiętości narodu baskijskiego, był przyczynkiem do poznania dziejów Królestwa Nawarry.
