Stanowisko stowarzyszenia osób narodowości kaszubskiej Kaszëbskô Jednota w związku z wynikami Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań w Polsce w 2011 roku w zakresie liczby osób deklarujących przynależność etniczną.
Gdyby Kaszubi byli uznani za mniejszość etniczną, jak postuluje stowarzyszenie Kaszëbskô Jednota, ustawowe uprawnienia dotyczące języka i kultury kaszubskiej można by rozprzestrzenić na ponad dwa razy więcej obywateli polskich. Rezultatem takich działań byłaby dwukrotnie większa liczba gmin zakwalifikowanych jako „kaszubskie”, dwukrotnie większe byłoby też finansowanie projektów mających na celu rozwój tożsamości kaszubskiej ze środków budżetowych.
Nie podejmowanie takiego postulatu członkowie stowarzyszenia uważają za grzech zaniechania ze strony kaszubskich elit. W przypadku Kaszubów, o prawach mających istotny wpływ na rozwój kaszubskiej tożsamości i kultury decydują wyłącznie deklaracje posługiwania się na co dzień językiem kaszubskim. Stanowią one 45,5% (tj. 106 tys.) ogólnej liczby 233 tysięcy osób, które zadeklarowały w ostatnim spisie powszechnym poczucie przynależności do kaszubskiej wspólnoty etnicznej. Uprawnienia takie automatycznie dostają te gminy, w których minimum 20% mieszkańców zadeklarowało w Spisie Powszechnym przynależność do mniejszości narodowych i etnicznych. W przypadku Kaszubów te 20% deklaracji musi dotyczyć używania na co dzień języka kaszubskiego.
Reguluje to przyjęta w 2005 roku Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym i to właśnie zmian w tych zapisach domaga się Kaszëbskô Jednota. Ustawa reguluje prawa i obowiązki państwa wobec dziewięciu mniejszości narodowych i czterech mniejszości etnicznych, a jedynie Kaszubi są w niej potraktowani odrębnie, jako „społeczność posługująca się językiem regionalnym”.
W związku z wyżej wspomnianą ustawą, ochronie podlega język kaszubski i to do niego odnoszą się wszystkie ustawowe zapisy. Wielkość środków przeznaczanych na projekty służące ochronie i rozwojowi tożsamości kaszubskiej obliczana jest na podstawie liczby użytkowników języka kaszubskiego, a nie ogólnej liczby Kaszubów, co widoczne jest choćby przy wprowadzaniu dwujęzycznych tablic z nazwami miejscowości i języka kaszubskiego w administracji wyłącznie w tych gminach, w których minimum 20% mieszkańców zadeklarowało posługiwanie się na co dzień językiem kaszubskim. Na podstawie wyników Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku takie prawa obejmować będą Kaszubów w 19 gminach.
Stowarzyszenie osób narodowości kaszubskiej Kaszëbskô Jednota wystosowuje opinię, że 233 tysiące deklaracji o przynależności do wspólnoty kaszubskiej w 41 gminach na Kaszubach, a w tym 18 tysięcy deklaracji narodowości kaszubskiej to wielki sukces wszystkich Kaszubów. Nigdy dotąd, począwszy od końca XIX wieku, liczba deklaracji Kaszubów w żadnym przeprowadzonym spisie nie była tak duża. Za sukces można uznać także akcję informacyjną mającą na celu pobudzenie poczucia świadomości wspólnoty wśród Kaszubów. Włączyło się w nią wiele środowisk i instytucji kaszubskich, w tym media elektroniczne: radio, telewizja, internet.
Istnieje jednak możliwość polepszenia jakości stanu kaszubskiego dziedzictwa. Kaszëbskô Jednota domaga się rozszerzenia zasięgu praw, które daje Kaszubom Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, tak, aby starania na rzecz ochrony i rozwoju tożsamości kulturowej i języka kaszubskiego stały się owocne. Dodatkowo celem stowarzyszenia jest wzmocnienie i rozszerzenie wspólnoty Kaszubów.
Kaszëbskô Jednota
