Patron roku 2022

Do pobrania

Polecane strony





 


 

PATRONAT

POZNAJ NASZĄ HISTORIĘ


ARCHIWUM PORTALU

 

MAPA KRAJU KASZUBÓW



170 lat od wystÄ?pienia Floriana Ceynowy

W numerze 10 z 7 marca 1850 r. cheÅ‚miÅ„skiej „SzkoÅ‚y Narodowej” ukazaÅ‚ siÄ™ artykuÅ‚ Floriana Ceynowy pt. Kaszebji do Pólochov, który stanowi symboliczny poczÄ…tek kaszubskiego ruchu narodowego. 

Okres Wiosny Ludów, poÅ‚owa XIX wieku, to czas powstawania nowoczesnych narodów, obejmujÄ…cych wszystkie grupy spoÅ‚eczne, to czas przebudzenia narodowego wielu spoÅ‚ecznoÅ›ci, zwÅ‚aszcza tych najmniejszych liczebnie, które czÄ™sto wiele stuleci wczeÅ›niej utraciÅ‚y wÅ‚asnÄ… paÅ„stwowość. WystÄ…pienie Ceynowy stanowi jeden z elementów tego ogólnoeuropejskiego ruchu, a jednoczeÅ›nie – lokalnie – staÅ‚o siÄ™ samodzielnym gÅ‚osem Kaszubów w trwajÄ…cych już wówczas zmaganiach, konflikcie, Polaków z wÅ‚adzami paÅ„stwa pruskiego.
 
Ceynowa dostrzegaÅ‚ niebezpieczeÅ„stwo germanizacji Kaszubów, czemu daÅ‚ wyraz kilka lat wczeÅ›niej w referacie (zob.: C.F., Die Germanisirung der Kaschuben, „Jahrbücher für slawische Literatur, Kunst und Wissenschaft”, I(1843), H. 4, s. 243-247) wygÅ‚oszonym na zebraniu wrocÅ‚awskiego Towarzystwa Literacko-SÅ‚owiaÅ„skiego). Warto zauważyć, że wspólny los Kaszubów i Polaków mógÅ‚ niejako zbliżyć CeynowÄ™ do Å›rodowisk polskich. Należy tu też przywoÅ‚ać wydarzenia z życia samego Ceynowy – przynależność do kółka filomackiego „Polonia” w czasie nauki w Królewskim Gimnazjum Katolickim w Chojnicach, ówczesna fascynacja dzieÅ‚ami Adama Mickiewicza i zwÅ‚aszcza udziaÅ‚ w polskim zrywie niepodlegÅ‚oÅ›ciowym w 1846 r. (wyprawa na Starogard). A jednak Ceynowa wybraÅ‚ innÄ… opcjÄ™, uważaÅ‚ bowiem, że Kaszubi powinni pójść samodzielnÄ… drogÄ…, dbajÄ…c o rozwój jÄ™zyka ojczystego i wÅ‚asnej tożsamoÅ›ci. Czy dostrzegaÅ‚ inne niebezpieczeÅ„stwo – groźbÄ™ polonizacji Kaszubów? Choć w swych programowych tekstach tego bezpoÅ›rednio nie sformuÅ‚owaÅ‚, to już pierwsza reakcja na jego wystÄ…pienie mogÅ‚a go niewÄ…tpliwie skÅ‚onić do takich przemyÅ›leÅ„. 
 
PoglÄ…dy i dziaÅ‚ania (a także życie osobiste) Ceynowy spotkaÅ‚y siÄ™ od razu ze sprzeciwem (z maÅ‚ymi wyjÄ…tkami) Å›rodowisk polskich, a także tych Kaszubów, którzy ulegli polonizacji. CharakteryzujÄ…c postawÄ™ tych Å›rodowisk można by przytoczyć sÅ‚owa prof. Daniela Kalinowskiego odnoszÄ…ce siÄ™ do stanowiska Józefa I. Kraszewskiego (1812-1887) wzglÄ™dem Ceynowy i Hieronima Derdowskiego: "Można tutaj zaryzykować tezÄ™, że krytyczna postawa pisarza wobec tych Kaszubów zahamowaÅ‚a proces upodmiotowienia caÅ‚ej spoÅ‚ecznoÅ›ci kaszubskiej, a zatem polski literat poÅ›rednio staÅ‚ siÄ™ mentalnym kolonizatorem, narzucajÄ…cym mniejszej i sÅ‚abszej grupie wzorce życia spoÅ‚ecznego i okreÅ›lnÄ… ideologiÄ™ narodowÄ…. (…) Kraszewski (…) wobec Pomorza nie miaÅ‚ odrÄ™bnego programu, łączÄ…c je raczej z WielkopolskÄ… jako bastion sprzeciwu wobec polityki Bismarcka. Aby region ten mógÅ‚ skutecznie walczyć o swoje racje, musiaÅ‚ być – wedÅ‚ug Kraszewskiego – ujednolicony narodowoÅ›ciowo. W myÅ›l tego każde pojawienie siÄ™ innej narodowoÅ›ci aniżeli polska traktowana byÅ‚a podejrzliwie jako uszczuplenie siÅ‚ wÅ‚asnych na rzecz strony niemieckiej. W takim ukÅ‚adzie na lokalnÄ… spoÅ‚eczność kaszubskÄ… wywierana byÅ‚a mentalna presja, mogli oni stać siÄ™ albo Polakami, nigdy zaÅ› Kaszubami jako osobny naród." (D. Kalinowski, Kraszewski i Kaszubi. Dzieje mentalnej kolonizacji, [w:] Kraszewski i wiek XIX. Studia, red. A. Janicka, K. Czajkowski, P. KuciÅ„ski, BiaÅ‚ystok 2014, s. 324-326; ser. PrzeÅ‚omy/Pogranicza. Studia Literackie XIII – zob.
https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/5476/1/Kraszewski_i_wiek_%20XIX.pdf).

W niniejszym cyklu przedstawimy kilka artykułów ukazujÄ…cych różnorodne postawy wobec tego, co gÅ‚osiÅ‚ i robiÅ‚ Florian Ceynowa, nasz budziciel, twórca narodowego ruchu kaszubskiego. Zaczynamy jednak wspomniany cykl – w rocznicÄ™ napisania – od publikacji dzieÅ‚a samego Ceynowy, od artykuÅ‚u wymienionego na wstÄ™pie. 
Przytaczamy go w wersji dosÅ‚ownej, bez jakiejkolwiek ingerencji, nawet w tych miejscach, gdzie wystÄ™pujÄ… ewidentne błędy drukarskie. W pozostaÅ‚ych artykuÅ‚ach tutaj prezentowanych bÄ™dzie zachowana oryginalna pisownia kaszubska, natomiast w tekstach polskich zostanie (z wyjÄ…tkiem ich tytułów) ona uwspółczeÅ›niona. Publikowane materiaÅ‚y pozostawiamy bez komentarzy i przypisów, liczÄ…c na dyskusjÄ™ ze strony Czytelników (nieliczne uwagi redaktorskie wziÄ™to w nawias: […]).
 
PS. Konstanty KoÅ›ciÅ„ski, ponad wiek temu, napisaÅ‚, że „zachowaÅ‚ siÄ™ podobno już tylko jeden egzemplarz” nr 10 (z 7 marca 1850 r.) cheÅ‚miÅ„skiej „SzkoÅ‚y Narodowej”. Dzisiaj, prawdopodobnie, żadna biblioteka w Polsce nie posiada w swych zbiorach wspomnianego numeru. Bardzo dziÄ™kujÄ™ Muzeum PiÅ›miennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie za jego udostÄ™pnienie (a także nr 14 z 4 kwietnia 1850 r.). Na marginesie niniejszej publikacji należy jeszcze stwierdzić, że artykuÅ‚ Ceynowy nie byÅ‚ zbyt czÄ™sto udostÄ™pniany, dlatego warto tu wspomnieć o jego edycji (z zachowaniem autentycznej pisowni) dokonanej przez Edmunda KamiÅ„skiego na Å‚amach czasopisma „Zrzesz Kaszëbskô” (R. 1993, nr 2, 8-9; tam też znajduje siÄ™ tÅ‚umaczenie na jÄ™zyk polski).

Dariusz Szymikowski
 
 













â?? Przejd?? do g??ry strony